"Op zoek naar Personata en Fischeri in Tanzania"

(Parkieten Sociëteit, januari 1999)

Op zoek naar Personata en Fischeri in Tanzania

Gerben en Renie Boom

In september ’97 hebben wij een rondreis door Tanzania gemaakt. Achteraf kunnen we concluderen dat Tanzania niet voor niets omschreven wordt als het land met de mooiste en indrukwekkendste fauna van het gehele Afrikaanse continent.

Wij willen met dit artikeltje geen compleet reisverslag geven (geïnteresseerden kunnen altijd bij ons op de koffie komen), maar slechts een korte impressie van de reis, aangevuld met onze waarnemingen van de personata en de fischeri.

Waarom Tanzania?

Bij het kiezen van een vakantiebestemming heeft iedereen zijn eigen redenen om voor een bepaalde bestemming te kiezen. Al geruime tijd stond Afrika op ons verlanglijstje, vooral om de Afrikaanse diersoorten in hun natuurlijke omgeving te kunnen aanschouwen. In het bijzonder hadden we de wens ‘onze agaporniden’ eens in het wild te zien. We wilden echter pertinent niet een standaard ‘toeristische safari-reis’ waarbij zich tientallen safaribusjes rond één leeuw scharen.

Hoewel vooral Kenia voor de meeste mensen direct associaties met safari’s oproept, is Tanzania het land met de rijkste fauna van Oost-Afrika en daar het toerisme relatief nog in de kinderschoenen staat, is het ons inziens hèt safari-land bij uitstek. In het noorden en oosten komen de personata en de fischeri voor, in het uiterste zuiden mogelijk de lilianae. Toen we een reis vonden die ons aanstond, bleek deze door zowel het gebied van de personata als de fischeri te gaan. Alle kans dus om deze vogels in het wild te gaan zien.

Tanzania

De Verenigde Republiek Tanzania ligt in oostelijk Afrika aan de Indische oceaan, grenzend aan Kenia, Uganda, Rwanda, Burundi, Zaïre, Zambia, Malawi en Mozambique. Tanzania, dat bijna 28 maal zo groot is als Nederland, heeft een grote verscheidenheid aan klimaten. De Kilimanjaro, aan de grens met Kenia, is bedekt met eeuwige sneeuw en in het noordwesten, rond het Victoriameer, heerst een tropisch regenwoud. Het grootste gedeelte van het land kent echter een tropisch savanne klimaat. Meer dan een kwart van Tanzania’s grondgebied is aangewezen als nationaal park, wildreservaat of beschermd natuurgebied.

Tanzania behoort momenteel tot de allerarmste landen ter wereld. Ruim 85% van de bevolking leeft op het platteland en is van kleinschalige landbouw afhankelijk. Slechts een zeer klein gedeelte van de totale oppervlakte is geschikt voor landbouw en veeteelt, en vanwege het klimaat (een combinatie van extreem droge en extreem natte periodes) wil de oogst ook nog wel eens mislukken. Het is schrijnend om te zien hoe de meeste Tanzanianen van dag tot dag moeten zien te overleven. Eens te meer besef je dan hoe goed wij het in Nederland hebben met al onze voorzieningen. Een grote bron van inkomst in Tanzania is de entree die geheven wordt voor de wildparken, die, ook voor westerse maatstaven, niet mild is (US$ 25 per dag). Het geld dat hiermee binnenkomt, wordt aan medische voorzieningen en onderwijs besteed.

De bevolking bestaat uit vele tientallen Afrikaanse etnische groepen, die elk een eigen taal hebben. De officiële taal is Swahili, maar Engels komt ook op grote schaal voor. Onze ervaring is dat de mensen over het algemeen erg vriendelijk zijn, en het enthousiasme van kinderen als ze je zien is hartverwarmend.

De reis

Vanaf Schiphol kan direct worden gevlogen op Arusha, Kilimanjaro International Airport. Vanuit Arusha begon dan ook onze reis, met achtereenvolgens als hoogtepunten Arusha National Park, Tarangire National Park, Lake Eyassi, Ngorongoro Crater, Serengeti National Park, Lake Victoria, Mikumi National Park, Selous Game Reserve, om uiteindelijk de reis te besluiten in Dar-Es-Salaam, vanwaar weer teruggevlogen kan worden naar Nederland.

De parken kunnen een zeer grote oppervlakte beslaan. Het Serengeti National Park bijvoorbeeld is even groot als de Benelux! Het begrip ‘park’ moet dan ook gezien worden als ‘beschermd stuk natuur’. Het Selous Game Reserve, zelfs groter dan het Serengeti National park, is nog niet eens geheel in kaart gebracht. Onze reis speelde zich af in de droge tijd, wat als voordeel heeft dat op plaatsen waar water is zich vaak grote concentraties wild bevinden. De rondreis werd gemaakt met een safaritruck en gecombineerd met kamperen is dit een zeer geschikte en leuke manier van reizen in een land als Tanzania. Hoewel het comfort vaak ver te zoeken is (vaak is er net genoeg water om te koken en je gezicht een keer te wassen), weegt dat niet op tegen het geweldige gevoel één te zijn met de natuur. De reis voert over wegen die de naam ‘weg’ eigenlijk niet mogen dragen, en de open safari-truck biedt een geweldig uitzicht.

‘s Avonds zit je met het reisgezelschap rond een kampvuur terwijl honderden oogjes je vanuit het donker aanstaren, en ‘s nachts hoor je zelfs hyena’s rond de tenten scharrelen.

De relatief grote afstand naar het Selous Game Reserve (in het zuiden van Tanzania) werd overbrugd met de trein.

Fauna

Gedurende onze rondreis hebben wij alle diersoorten gezien waarop we gehoopt hadden. Onder andere enorme kuddes zebra’s en gnoes (altijd samen te vinden), olifanten, giraffes, buffels, diverse soorten gazellen en antilopen en roofdieren als de leeuw, het jachtluipaard en de hyena. Ook de vogelwereld is ruim vertegenwoordigd in Tanzania; gezien werden onder andere: meijerpapegaai, neushoornvogel, glansspreeuw, toerako, bijeneter, blauwfazantje, div. astrildes, div. baardvogels, div. wevers, gieren, hop, muisvogel, struisvogel, hoornraaf, secretarisvogel, div. ijsvogels, lawaaimaker (die je ‘s morgens dus echt wakker schettert). Daarnaast hebben we nog heel veel ‘vliegend spul’ gezien dat niet zo snel geïdentificeerd kon worden. En dan uiteraard de hoofdpersonen van dit artikeltje: de personata en de fischeri.

Personata & Fischeri

Een ieder die personata’s en/of fischeri’s houdt, zal onmiddellijk het schelle geschetter van deze dieren herkennen. Het was dan ook dit geschetter dat onze aandacht trok in het Tarangire National Park en het duurde niet lang of wij zagen voor het eerst ‘wilde’ personata’s. Als je wist waar ze ongeveer zaten kon je ze goed herkennen aan de gele borst. In tegenstelling tot onze volièrevogels bleken hun Tanzaniaanse soortgenoten erg schuw te zijn, iets wat wij eigenlijk niet hadden verwacht. Ze waren erg moeilijk te benaderen en vlogen bij het minste of geringste weg. Bovendien bevonden ze zich altijd bovenin de hoogste boom van de omgeving. Het Tarangire National Park bestaat uit een landschap met afwisselend grasvlakten en boomsavannen, waar acacia’s en baobabs overheersen. Door het landschap stroomt de rivier de Tarangire, die in verbinding staat met een aantal moerasgebieden.

Het is ons gebleken dat de personata’s (en ook de fischeri’s) in groepjes van zo’n vijftig stuks voorkomen. In het Tarangire National Park zagen wij (nadat we ze eerst weer gehoord hadden) op een gegeven moment een groep personata’s in een baobab (ook genaamd apenbroodboom). Toen we ze tot op redelijke afstand benaderd hadden bleek het een boom te zijn waarin zich meerdere nestholtes bevonden: een geweldig gezicht!

Onze eerste ‘wilde’ fischeri’s hebben we gezien bij Lake Eyassi, niet al te ver verwijderd van het Tarangire National Park, en later nog in het Serengeti National Park. Ook de fischeri’s bevonden zich in savanne gebied. De gedragingen kwamen precies overeen met die van de personata’s, dus wederom zeer schuwe vogels die niet dicht te benaderen waren. Een vlucht personata’s of fischeri’s is overigens een fantastisch schouwspel. Tijdens de zeer snelle vlucht is nauwelijks te zien welke soort agapornis het betreft, je ziet alleen het felgroen van de rug en vleugels. Pas als ze neerstrijken zie je ofwel de gele borst ofwel de oranje borst/kop. Een schitterend gezicht zijn fischeri’s in de late middagzon, waardoor hun oranje kleur erg mooi geaccentueerd wordt. Bij Lake Eyassi raakten we aan de praat met een plaatselijke bewoner. Hij vertelde dat hij ook erg gecharmeerd was van deze vogels, die bij wijze van spreken in zijn voortuin wonen. Iedere avond verzamelen ze zich in de grote acaciaboom voor zijn hut, waar ze vervolgens overnachten. In het Swahili worden ze "kasuku" genoemd en in het Datoke (de taal van de stam waartoe hij behoort) "arikada". In beide talen wordt geen onderscheid gemaakt tussen de personata en de fischeri.

Onze laatste ontmoeting met agaporniden in Tanzania, in dit geval weer personata’s, was minder vrolijk. Tijdens onze treinreis van Mwanza naar Dodoma werden ze ons in erbarmelijke staat te koop aangeboden in een klein kooitje! Deze vogels hadden trouwens opvallend veel oranje in de borst, terwijl de personata’s in het noordelijker gelegen Tarangire National Park juist erg veel geel vertoonden.